Van Imhoff-onderzoek tijdens de ‘Dag van de Militaire Geschiedenis’

Van Imhoff-onderzoek tijdens de ‘Dag van de Militaire Geschiedenis’

Op zaterdag 8 oktober 2022 vond de ‘Dag van de Militaire Geschiedenis’ plaats. Het NIMH was dit jaar themapartner van de Maand van de Geschiedenis, het grootste geschiedenisevenement van Nederland. De Dag van de militaire Geschiedenis vond plaats op de Frederikkazerne in Den Haag.

Het thema was ‘Wat een ramp!’. Met haar onderzoek, collecties en publicaties sluit het NIMH goed aan bij dit thema. Want wat is er rampzaliger dan oorlog? Is oorlog eigenlijk niet een opeenstapeling van kleine en grote rampen voor iedereen die er mee te maken heeft?

Dat geldt natuurlijk bij uitstek voor de ramp met de Van Imhoff. Onderzoekers Ellen Klinkers en Linda Terpstra verzorgden twee goed bezochte lezingen. Na afloop werd goed gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot het stellen van vragen aan de onderzoekers.

Journalist Hans Hemmes schreef n.a.v. de lezing een mooi artikel over de ramp met de Van Imhoff dat begin november in de rubriek ‘Gedane Zaken’ in AD | De Haagse Courant verscheen (lees het artikel onder de video).

In de video die van de Dag van de Militaire Geschiedenis is gemaakt komt Maaike van der Kloet aan het woord over het onderzoek:

Nabestaandendag

Nabestaandendag

Op 17 september 2022 organiseerde het NIMH in samenwerking met stichting Pelita een nabestaandendag in het kader van het Van Imhoff-onderzoek. Doel van de dag was (Nederlandse) nabestaanden van slachtoffers van de scheepsramp bij elkaar te brengen en familieverhalen uit te wisselen.

Onder begeleiding van medewerkers van Pelita gingen zo’n 35 nabestaanden in drie groepen met elkaar in gesprek in ‘dialoogtafels’. Daarbij kregen alle deelnemers de gelegenheid hun verhaal te vertellen, waarbij in verschillende rondes bepaalde vragen worden behandeld. Deze dag draaide om de vragen ‘wie ben je en wat brengt je hier vandaag’, het delen van een familieverhaal in relatie tot de Van Imhoff-ramp, wat voor wensen nabestaanden hadden voor het huidige onderzoek en wat zij zelf daaraan zouden kunnen bijdragen.

Uit deze rondes kwamen diverse belangrijke zaken naar voren, zoals de behoefte aan erkenning, de schaamte voor een Duitse identiteit tijdens (en na) de Tweede Wereldoorlog en hoe het welbekende ‘Indische Zwijgen’ ook in deze families een grote rol speelde. Veel nabestaanden wisten dat hun (groot-)vader was overleden aan boord van het schip tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar kregen vaak pas decennia na de ramp meer informatie over de context waarin dat was gebeurd.

Gedurende de dag merkten de NIMH-onderzoekers een groepsgevoel ontstaan, waarin mensen informatie uitwisselden over de geschiedenis, familieverhalen met elkaar deelden en tips uitwisselden voor archiefbezoek in Nederland of in Duitsland. De NIMH-onderzoekers hebben ontroerende en interessante familieverhalen gehoord. Ook zijn diverse vervolgafspraken gemaakt met nabestaanden voor een gesprek of interview.

Tong Tong Fair

Tong Tong Fair

Op donderdag 8 september vormde de ondergang van de Van Imhoff onderwerp van gesprek op de Tong Tong Fair in Den Haag. Onderzoekers Maaike van der Kloet en Linda Terpstra werden op het podium in Studio Tong Tong geïnterviewd door Jan Hoffenaar, hoogleraar Militaire Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht.

Voor een volle theaterzaal werd gesproken over de Duitse gemeenschap in de jaren 1930, de aanloop tot de ramp, de fatale gebeurtenissen op en kort na 19 januari 1942 en de jarenlange nasleep van de ondergang van de Van Imhoff.

Op een vraag van Hoffenaar wat dit onderzoek nog toe kan voegen aan al die boeken en artikelen die er al over die fatale dag in 1942 zijn geschreven, antwoorden de onderzoekers dat zij de ondergang van de Van Imhoff voor het eerst in een bredere, militaire, politieke, juridische en maatschappelijke context zullen plaatsen. “Wij geven bovendien expliciet aandacht aan de slachtoffers van de ramp en hun nabestaanden”, vertelde Maaike van der Kloet. “Het onderzoek zal afwisselend inzoomen op persoonlijke situaties en vervolgens ‘uitzoomen’ en die gebeurtenissen in een breder perspectief plaatsen. Wie waren deze mannen? Waarom waren zij geïnterneerd? Waar gingen ze heen (en waarom)? En hoe verging het hun gezinnen in en na de oorlog?”

Naast uitgebreid literatuur- en archiefonderzoek in binnen- en buitenland zal er met veel verschillende mensen, zowel nabestaanden als anderen, over de gebeurtenissen worden gesproken. Daardoor zullen nieuwe ideeën, andere inzichten en perspectieven naar voren komen. “We hopen dat de nabestaanden van de slachtoffers dit onderzoek en straks de resultaten ervan als erkenning zullen zien,” vertelde Linda Terpstra. “Dit was mijn (groot-)vader, broer, oom of neef: hij was geen misdadiger, hij was geïnterneerd om zijn Duitse nationaliteit en heeft dat uiteindelijk met de dood moeten bekopen.”

Om de individualiteit van de slachtoffers nog verder te benadrukken is er voor gekozen een digitale herinneringsplek in te richten. Op de website www.van-imhoff.com worden portretten van de slachtoffers geplaatst met een korte biografie. Uiteraard zal het onderzoek zich ook uitstrekken tot Duitsland en Oostenrijk waar ook op traditionele en sociale media aandacht zal worden gegeven aan dit onderzoek in de hoop dat ook daar nabestaanden contact zullen zoeken om hun verhaal te doen.

Aansluitend had het publiek de gelegenheid vragen te stellen aan de onderzoekers.

Kick-off Van Imhoff-onderzoek

Kick-off Van Imhoff-onderzoek

Op 30 augustus 2022 presenteerden Maaike van der Kloet en Ellen Klinkers het onderzoek naar de ondergang van de Van Imhoff. Gekozen was voor een passende locatie: een mooie zaal in Museum Sophiahof: Van Indië tot nu.

De bijeenkomst was in het bijzonder georganiseerd voor nabestaanden en andere betrokkenen om hen als eerste in te lichten over de plannen voor dit onderzoek. Naast nabestaanden waren ook de advocaat Liesbeth Zegveld en documentairemaker Foeke de Koe aanwezig. Foeke de Koe heeft samen met Kees Schaap in 2017 documentaire De ondergang van de Van Imhoff gemaakt voor BNNVARA. Deze documentaire maakte veel los onder nabestaanden en vormde, mede dankzij nabestaanden die advocaat Liesbeth Zegveld hadden ingeschakeld, één van de aanleidingen voor dit onderzoek.

Tijdens deze bijeenkomst is uitvoerig ingegaan op de focus van het onderzoek, die zich niet alleen richt op de ramp zelf, maar ook op de voorgeschiedenis en gevolgen daarvan voor de achtergebleven familieleden, geplaatst in een politiek, militair en juridische context. Het is nadrukkelijk de opzet van dit project om in dialoog blijven met betrokkenen en open te staan voor vragen en suggesties uit de groep nabestaanden. Achteraf hebben alle aanwezigen informeel met elkaar gesproken en werden de eerste ideeën uitgewisseld. Er leven verschillende vragen en emoties onder betrokkenen. Wij kijken uit naar een vruchtbare en dynamische dialoog gedurende dit onderzoek.